Serviesgoed, potten en kruiken

Van het Fries Museum hebben we hebben we verschillende stukken aardewerk, porselein en steengoed ontvangen, waardoor onze keramiek collectie weer flink gegroeid is. Een mooi moment om ons met de blog eens te richten op al de keramische voorwerpen die de MuseumDepotShop heeft verzameld!

Hoe we dat gaan doen? Wat dacht je van een wandeling door de keramiek-afdeling van ons depot? Dé manier om erachter te komen wat er zich zoal in onze keramiek collectie bevindt, want het brede begrip maakt dat het een verzameling met zeer veel variëteit is. Serviezen met kopjes van het fijnste porselein, aardewerken bodemvondsten uit de zeventiende eeuw, Keulse potten – we hebben het allemaal. Loop je mee langs onze keramische schatten?

Steengoed potten

De eerste stukken die we tegenkomen zijn nieuwe aanwinsten uit het Fries Museum: een verzameling steengoed potten die vallen onder de noemer ‘Keulse pot’. Keulse potten zijn er in vele vormen en maten. De bekendste variant is toch wel de grijs-blauwe pot met kobaltblauwe decoratie, maar wist je dat er ook geheel bruine Keulse potten bestaan?

Op de plank voor ons zien we de Keulse pot in drie verschillende vormen: een bijzonder model in de bekende kleurcombinatie met op de buik drie openingen op verschillende hoogtes; een taps toelopende ronde pot en een hoge bruin geglazuurde Keulse pot.

Keulse potten worden al eeuwen gebruikt. Het zijn voorraadpotten waarin men vroeger vlees, eieren en groente inlegde. Tegenwoordig is dat niet meer nodig, maar de potten zijn nog steeds populair als bloempot of als decoratief element in de keuken.

Laat je trouwens niet misleiden door de naam. Niet alle Keulse potten komen daadwerkelijk uit Keulen! Zelfs wanneer de pot in Nederland gemaakt is kan het een Keulse pot heten. De naam verwijst slechts naar de plaats waar in de 14e eeuw dit model ontstond. Het type pot werd in de eeuwen daarop echter zo populair dat de ‘Keulse pot’ al snel ook in België en Nederland werd vervaardigd.

Archeologisch aardewerk

Wanneer we verder lopen komen we nog meer interessante aardewerken potten tegen. Bij een selectie uit het Amsterdam Pipe Museum vinden we bijzondere bodemvondsten, zoals een albarello uit de zeventiende eeuw. Een albarello is een zalfpot, de grote exemplaren worden ook wel apothekerspot genoemd, maar wat wij hier hebben is een zeer klein model van zo’n 6 cm doorsnee. Het zalfpotje heeft zowel aan de binnen- als de buitenzijde een wit tinglazuur en heeft prachtige gedraaide vormen.

Deze archeologische stukken zijn allemaal bodemvondsten gedaan in Amsterdam. In de jaren ’60 en ’70 werd in het centrum van de stad veel verbouwd. Met name door de metrowerkzaamheden kwam er destijds veel zeventiende-eeuws aardewerken gebruiksgoed naar boven. Veel natuurlijk in scherven, maar af en toe ook een bijzonder gaaf object zoals de melktest hieronder.

Serviesgoed & porseleinen figurines

Een eindje verder zien we het wat fragielere serviesgoed en porselein staan. In het oog springt een setje keramieken schoteltjes, met onder andere een prachtig roze gekleurd famille rose schoteltje uit China dat vervaardigd is omstreeks 1730. Naast dit setje staat nog een verzameling blauw-wit Aziatisch en Hollands porselein uitgestald, opgevolgd door een schattig kindertheeservies.

De verzameling serviesgoed loopt over in tafelgerei en porseleinen decoratie. De porseleinen beeldjes die we hier vinden hebben een bijzondere achtergrond. Het gebruik hiervan gaat namelijk terug naar de 15e eeuw!

In deze periode lieten Europese vorsten hun tafels decoreren met de meest uitbundige suikersculpturen. Suiker was een duur goed. Een tafel vol sculpturen vervaardigd uit suiker – en minstens zo kostbare amandelen – liet je gasten maar weer eens zien hoe rijk je was. Toen in de 17e eeuw porselein het materiaal bij uitstek werd om je rijkdom en verfijnde smaak mee tot uiting te brengen, werden deze suikerwerken vervangen door porseleinen figurines. Hoewel ze in eerste instantie nog steeds sierden op de tafels van de allerrijksten, werden ze al snel populair als woonaccessoires voor een breder publiek. Tegen 1750 waren de bekende Meissen figurines enorm in trek, welke versierd waren met de meest kleurrijke decoraties in overeenkomst met de heersende rococo stijl.

Kannen en kruiken

We eindigen onze wandeling door de keramiek collectie bij een verzameling kannen en kruiken. Uit het Fries Museum zien we hier een set van drie kruiken voor ‘Victoria water’: mineraalwater afkomstig uit de Victoria bronnen in Duitsland.

Van mineraalwater werd al lange tijd gedacht dat het een geneeskrachtige werking had. Men baadde graag in de bronnen van kuuroorden, maar pas in de 19e eeuw begon men op grote schaal met het drinken van mineraalwater. In deze eeuw kreeg men een beter inzicht in de gevolgen van het drinken vervuild water. Door water gedragen ziekten zoals cholera en tyfus hadden in deze periode namelijk grote epidemieën veroorzaakt. Dit moedigde de mensen aan om onbesmet, natuurlijk drinkwater uit bronnen te zoeken. Gebotteld mineraalwater werd zelfs als geneesmiddel bij apotheken verkocht!

Naast de mineraalwater kruiken zien we nog twee kannen uit het Amsterdam Pipe Museum. Een prachtig vijftiende-eeuws wit drinkkannetje met medaillons in reliëf staat naast het topstuk van het museum: een zeldzame keurvorstenkruik, vervaardigd rond 1603-1605 te Raeren. De kruik wordt zo genoemd door de decoratie die te zien is op de buik van de kruik, waarin voorstellingen van Duitse keurvorsten worden afgewisseld met hun wapens.

De vondstomstandigheden van de Keurvorstenkruik is bijzonder: de kruik was met mortel gevuld en ingegraven onder de drempel van een huis in de Anjelierstraat, in de Amsterdamse Jordaan. Daardoor is het te herkennen als een bouwoffer, waarmee de voorspoed van het huis en haar bewoners werd gewaarborgd!

Uitgelichte objecten

We hopen dat we geïnspireerd hebben met deze wandeling door onze deelcollectie met keramiek. Natuurlijk hebben we hier lang niet alles laten zien. Om je nog verder te inspireren hebben we de uitgelichte pareltjes ook in hetzelfde thema gezet. Dus ben je op zoek naar iets van aardewerk, porselein of steengoed, ga dan vooral ook daar even langs!