Voor de beginnende verzamelaar

De laatste jaren heeft de vraag naar antiek Aziatisch keramiek sterk toegenomen. Vooral uit China komt steeds meer belangstelling voor het historische porselein dat eeuwen geleden in Europa terecht is gekomen. Maar ook in Europa zelf raken we steeds meer geïnteresseerd in Aziatisch keramiek en vinden we inmiddels bij menig designer een antieke Chinese vaas in huis.

Aziatisch porselein is helemaal ‘in’. Je vindt het in allerlei vormen en maten: theekommetjes, theepotten, borden, serveerschalen, kommen en zelfs beelden. Voor een beginnend verzamelaar van Aziatisch keramiek kan het allemaal wat overweldigend zijn. Waar moet je beginnen? En wat betekenen toch al die termen als ‘Kangxi’ en ‘Qianlong’?

Vandaag helpen wij de beginnende verzamelaar van Aziatisch keramiek op weg. We geven je voorbeelden van antiek Chinees en Japans keramiek, leggen de verschillen uit tussen porselein en aardewerk én lichten verschillende veelvoorkomende termen voor je uit. Na het lezen van deze blog kan jij zelfverzekerd op pad gaan om een verzameling Aziatisch keramiek aan te leggen.

Porselein of aardewerk

Om te beginnen moet je vaststellen wat het is dat je wilt verzamelen. Ga je voor Aziatisch aardewerk of porselein? Beide zijn vormen van keramisch materiaal, opgetrokken uit klei. Het verschil ligt hem vooral in het maakproces en de grondstoffen. Bij aardewerk wordt een lagere baktemperatuur gebruikt dan bij porselein. Het resulteert in een wat zwaarder en breekbaarder product. Het materiaal blijft poreus en heeft daardoor altijd een glazuurlaag nodig. Porselein wordt op een veel hogere temperatuur gebakken en wordt zeer hard en niet-poreus. Daarbij kunnen porseleinen voorwerpen extreem dun zijn, zo dun zelfs dat je er licht doorheen kan zien schijnen. In dat geval wordt vaak gesproken van ‘eierschaal-porselein’.

In de zeventiende eeuw werden de Europeanen betoverd door de verfijnde stukken porselein die vanuit China verscheept werden. Ook de prachtige witte kleur van het materiaal sprak hen aan. Deze kenmerken waren onder andere te danken aan het type klei dat de Chinezen gebruikte: kaolien. Dit is een bijzonder zuivere en witte klei met een zeer hoog smeltpunt. Kaolien was op dat moment nog niet bekend in Europa. In de ogen van de Europeanen was porselein een bijzonder exotisch product.

Chinees of Japans

Porselein en aardewerk werd zowel vanuit China als Japan geïmporteerd. Met name de VOC speelde hier een grote rol in. Nederland was in de ban van Aziatisch porselein. In 1602 was men bekend geworden met dit product, nadat de inhoud van een buitgemaakt Portugees schip in Amsterdam geveild werd. Men merkte op hoe populair het Chinese porselein was op dergelijke veilingen en besloot de VOC naar China te sturen. Daar kocht men porselein in en liet men ook speciale stukken voor de Europese markt produceren.

Chinees keramiek werd immens populair in Nederland. De handel floreerde, maar toen brak er een burgeroorlog uit in China. In de jaren 1650-1680 werd het steeds moeilijker om aan Chinees porselein te komen. Op dat moment wijkt de VOC uit naar Japan en wordt de markt overspoeld met Japans porselein. Hoewel het Japanse porselein zeer geliefd bleek te zijn, was het ook bijna twee keer zo duur als Chinees porselein. Men bleef dus proberen toch ook weer aan Chinees porselein te komen. Aanvankelijk lukte dat. Onder andere wereldreiziger Joan Nieuhof wist de Chinese keizer zover te krijgen de handel met Holland weer toe te staan. Beide landen bleven belangrijke leveranciers van porselein en aardewerk.

Een moeilijke keuze

Wanneer je een collectie Aziatisch keramiek aan gaat leggen kan je ervoor kiezen om de stukken te selecteren op bovengenoemde criteria. Misschien vind je Aziatisch aardewerk wel interessant om te gaan verzamelen, juist omdat er altijd al zoveel aandacht uitgaat naar porselein. Of misschien heb je een voorkeur voor specifiek Japans of Chinees keramiek. Kies je nu voor dit laatste, dan is het ook mogelijk je te richten op een specifieke periode. Chinees keramiek wordt namelijk vaak ingedeeld in specifieke tijdvakken.

Naar de keizer

Chinees porselein wordt vaak vernoemd naar de keizer die aan de macht was op het moment dat het stuk vervaardigd werd. De naam van de keizer geeft ons dus indicatie wanneer een stuk vervaardigd is. Vaak heeft elke periode zijn eigen uiterlijke kenmerken.

De objecten die je bij de MuseumDepotShop kan bekijken gaan ook wel gepaard met de ‘keizerlijke’ benamingen. We lichten de meestvoorkomende voor je uit:

Wanli – komt uit de late Ming-dynastie, tussen 1573 en 1620. Dit porselein is dun en licht. De objecten zijn veelal gedecoreerd met landschappen en dieren in het traditionele blauw-wit.

Kangxi – dit porselein is vervaardigd in de periode 1662-1722 en dateert uit de Qing dynastie. Kenmerkend is gebruik van verschillende kleuren in de decoraties, in tegenstelling tot de traditionele blauw-witte decoraties.

Yongzheng – Yongzheng is de zoon van keizer Kangxi. Dit porselein is vervaardigd tussen 1722 en 1736. Het wordt ook ‘eierschaal’ porselein genoemd omdat het erg dun is. Het is het meest kwetsbare soort porselein.

Qianlong – keizer Qianlong zat wel 61 jaar op de troon. Van 1736 tot 1795 regeerde hij over China. Het porselein uit deze periode wordt wel gezien als het beste wat China geproduceerd heeft. De keizer Qianlong had een voorliefde voor extravagantie, het porselein was vaak zeer rijk en dicht gedecoreerd. Soms grenst de decoratie aan overdaad, vooral in vergelijking met de relatieve eenvoud en elegantie van de stukken uit de voorafgaande Yongzheng periode.

De herkomst

Soms worden stukken porselein ook voorzien van een term die verwijst naar de herkomst van het stuk. In beschrijvingen van Chinees porselein wordt ook wel de naam Jingdezhen vermeld. Dit is een stad in China waar al ruim 1000 jaar porselein van zeer hoge kwaliteit wordt vervaardigd. ‘Zo dun als papier en zo wit als jade’ is wel een frase die vaak gebruikt wordt om het porselein uit dit gebied te beschrijven. Wanneer je deze term dus tegenkomt weet je dat je te maken hebt met porselein van zeer hoge kwaliteit.

Bij Japanse stukken wordt vaak de term imari-porselein gebuikt. Dit is een verzamelnaam voor porselein gemaakt in de stad Arita. Imari-porselein heeft tevens een heel herkenbare stijl met kobaltblauwe en ijzerrode decoraties voor een witte achtergrond. De schilderingen zijn vaak opgelicht met gouden accenten.

Als laatste hebben nog één zeer belangrijke term om op te letten. Wil jij porselein verzamelen van de allerhoogste kwaliteit? Zoek dan naar stukken met de term ‘Imperial porcelain’ (keizerlijk porselein). Dit zijn gebruiksgoederen die speciaal vervaardigd zijn voor het keizerlijke hof. Mogelijk is dat ene theekopje ooit vastgehouden door de keizer zelf! Alleen al het feit dat het stuk voor de keizerlijke hofhouding is vervaardigd zegt genoeg, het behoort hierdoor tot de top van de Aziatische keramiek.    

Aan de slag

Hebben wij je enthousiast gemaakt voor het verzamelen van Aziatisch keramiek? Bekijk dan gelijk de Aziatische parels die wij voor je verzameld hebben. Binnenkort wordt de collectie weer aangevuld met nieuwe stukken, dus blijf ons vooral volgen!