De achtergrond van het stilleven

In de afgelopen weken hebben we al heel wat mooie stillevens voorbij zien komen bij de MuseumDepotShop. We raken maar niet uitgekeken op schilderijen uit dit eeuwenoude genre.

Het stilleven is vandaag de dag nog steeds een populair genre, net als in de zeventiende eeuw. Maar wist je dat het stilleven al veel eerder tot stand kwam?

Een zeer oud genre

Het typisch Hollandse stilleven begon aan zijn ontwikkeling in de late middeleeuwen. Het stilleven was nog niet gelijk een op zichzelf staand genre. Nee, de vroegste voorbeelden vinden we terug in religieuze schilderingen. Schilders als Jan van Eyck en Hans Memling wisten met hun nieuwe olieverftechnieken alledaagse voorwerpen in een zeer gedetailleerde en realistische stijl te verwerken in altaarstukken.

Neem bijvoorbeeld de kan met bloemen van Hans Memling hierboven. Het is een van de vroegste stillevens en zit nog barstensvol met Christelijke symboliek: de kan draagt op de buik het Christus monogram en de vele bloemen verwijzen naar de Heilige Maagd Maria.

Langzaam maar zeker verdwijnt echter de Christelijke symboliek uit dergelijke voorstellingen. We gaan alledaagse voorwerpen zien op allerlei plaatsen. Maar vergis je niet, de objecten blijven altijd een symbolische betekenis met zich meedragen.

De bloeitijd

In de zestiende en zeventiende eeuw ontstaan vervolgens stillevens in allerlei soorten en maten. De noordelijke traditie van gedetailleerd realisme en de Nederlandse tulpenmanie maakten dat het bloemstilleven een van de populairste soorten stilleven werd. Daarnaast waren er ook nog de pronkstillevens, fruitstukken, ‘banketjes’, ‘ontbijtjes’, jachtstillevens en vanitas-stillevens.

Het stilleven werd ook vaak ingezet als oefenmateriaal voor jonge schilders. In de vele schildersateliers die ons land rijk was werden leerlingen aan het werk gezet om composities met roerloze objecten na te schilderen. De schilders in de dop konden zich zo verdiepen in compositieleer, het gebruik van licht en donker en kleurnuances. Het allerbelangrijkste was echter de stofuitdrukking. Hiermee kon een schilder zijn virtuositeit tot uiting brengen.

‘Moderne’ stillevens

Hoewel het stilleven in veel verschillende vormen tot stand kwam, bleef het lange tijd een vrij statig genre waarbij maar weinig plaats voor vernieuwing. Vanaf de negentiende eeuw komt daar echter verandering in. Met schilders als Monet en Renoir komt het impressionistische stilleven tot stand. Deze schilders concentreerden zich op het experimenteren met brede, deppende penseelstreken, verschillende toonwaarden en kleurplaatsing. De traditionele allegorische inhoud, evenals minutieus gedetailleerd penseelwerk is geheel afwezig. Het bekendste voorbeeld van het vernieuwde negentiende-eeuwse stilleven is toch wel Vincent van Goghs Vaas met zonnebloemen.

In de 20ste eeuw krijgen we weer een heel ander stilleven te zien. Braque en Picasso brengen ons de kubistische variant, Frida Kahlo een surrealistische, en Roy Lichtenstein dompelt het eeuwenoude genre onder in de pop art scene met zijn Stilleven met goudvissen. Vandaag de dag worden we zelfs verrast met fotografische of zelfs digitale stillevens.

Het laat maar weer eens zien dat we nooit uitgekeken raken op het stilleven. Zelfs al is een genre al meerdere eeuwen oud, we blijven altijd manieren vinden om traditie te verweven met de moderne wereld.

Ook bij de MuseumDepotShop zijn regelmatig stillevens te vinden. Onze collectie bevat zowel traditionele als experimentele stillevens. Ben jij inmiddels wel benieuwd wat je bij ons kan vinden? Hieronder hebben we een aantal stillevens voor je verzameld die vandaag in de shop staan, waaronder een interieur. Hoewel de laatste officieel geen stilleven mag heten vonden we het wel leuk om het werk in deze blog uit lichten, aangezien het onderwerp zo nauw verwant is aan het stilleven.