Archeologische Voorwerpen en Amsterdamse Bodemvondsten

Pareltjes uit de bodem

Deze week biedt het Amsterdam Pipe Museum voor de tweede maal een fraaie set archeologische voorwerpen aan, feitelijk de topstukken uit de verzameling. Dit biedt de kans om de mooiste – vaak Amsterdamse – bodemvondsten te kopen! Deze kwaliteiten of zeldzame voorwerpen hebben wel hun prijs, maar het zijn dan ook echte collector’s items.

Medicijnflesjes

Wat glas uit de bodem zo mooi maakt is vaak de fraaie irisatie, de blauw-groenige, zelfs paarlemoer-achtige verkleuring veroorzaakt door de grondzuren. Dat is goed te zien bij de drie medicijnflesjes. De meest bijzondere is de zogenaamde lummel, een vierkant flesje met korte hals. Door de rechte zijkanten is het ook het meest kwetsbare flesje, dit maakt het juist zo bijzonder dat het vierhonderd jaar lang ongeschonden is gebleven.

Vaak is het opgraven het meest riskante moment, omdat de graver met zijn laarzen erop gaat staan, of de schep er insteekt met alle gevolgen van dien. Hier had de graver enorm geluk. De andere twee ronde flesjes hebben van nature een sterke vorm en zijn ook volkomen gaaf uit de bodem gekomen, met dezelfde mooie kleurschakering.

Een snoer met halfedelstenen

De Amsterdamse bodem bestaat doorgaans uit gitzwarte blubber, zeker als je een halve meter onder straatniveau komt waar je het grondwater al tegenkomt. Hoe apart is het om daarin een kraaltje van 3 of 5 mm diameter te vinden? En toch is het gelukt, zo goed dat er een heus collier van de vondsten te maken is.

Het snoer hieronder is echt een juweel, het bestaat uit een groot aantal geslepen halfedelstenen: kornalijn, carneool, barnsteen en vooral veel granaten. Elk kraaltje is een individuele vondst geweest, realiseer je hoe lang je daarmee bezig kunt zijn!

Dit snoer van rode en blauwe staafkralen komt uit een Amsterdamse werkplaats, een glashuis, dat zich bevond tegenover het Rembrandthuis. Hier werden in 1633 glaskralen gemaakt voor de WIC, de West-Indische compagnie, die ze meenam naar West-Afrika: Ghana, Ivoorkust. Daar hadden de kralen waarde als ruilmiddel met de lokale Afrikaanse vorsten.

Verder zien we kralensnoeren met meer gevarieerde, in Amsterdam vervaardigde, glaskralen. Veel ervan zijn weer afgekeken van kralen uit Venetië. In de zeventiende eeuw vormde deze republiek het centrum van de glaskralen industrie. Venetiaanse glaskralen stonden zo hoog in aanzien, dat er zelfs wetten werden aangenomen die ervoor zorgden dat men het niet elders in Europa kon vervaardigen: iedere kralenmaker werd verboden om ook maar iets van de geheime recepten en werkwijze over de glaskralen prijs te geven. Hier stond zelfs de doodstraf op! Dit weerhield de Hollanders er echter niet van te experimenteren met de vervaardiging van glaskralen. De techniek was dan misschien niet hetzelfde, het lukte ze wel om de populaire Venetiaanse stijl te imiteren.

Zeldzame vondsten

Aan metalen wordt nu van alles gevonden dankzij de metaaldetector, maar die bestond nog niet in de jaren 1960 en 1970 toen deze vondsten zijn gedaan. Zeldzaam is het messing mesheft hiernaast, met op beide zijden de gravering van een heiligenfiguur. In de zestiende eeuw was een dergelijk mes een persoonlijk statussymbool dat de eigenaar altijd bij zich droeg in een leren messchede. Het ijzeren lemmet is sinds lang vergaan, maar het graveerwerk is nog prachtig te zien!

Nog veel ouder is het loden apostelbeeldje, aan de gebogen houding en gedrapeerde mantel herkennen we de Gotische stijl. Met een datering in de 12e-13e eeuw is het een zeer vroeg exemplaar. Het bakje met de dubbelkoppig adelaar is raadselachtig. Naar men zegt is het een vogeldrinkbakje, heel goed mogelijk want in de zestiende eeuw waren mensen er dol op om zangvogels in een kooitje te houden. De lood-tin-legering is niet erg stevig, maar toch heeft het voorwerp zijn vorm gehouden. Aan de voorzijde is een dubbelkoppige adelaar met gespreide vleugels te zien. Aan de onderzijde is een moet van het tinmerk nog zichtbaar. Ook dit is een zeldzaam voorwerp waarvan nog geen tweede bekend is.

Een prachtig bouwoffer

Deze fiere blauw-grijze kruik heet een Keurvorstenkruik, vernoemd naar de zeven poortjes op de buik van de kruik, waarin de Duitse keurvorsten met hun wapen zijn verbeeld. Daarnaast bevat de kruik nog veel meer charmante details, zoals de typische renaissance maskerkopjes afgewisseld met hartvormen rond de hals.

De kruik is gedateerd 1603, nu dus 417 jaar geleden gemaakt in Raeren, Duitsland. Doorgaans is Raerens steengoed bruin van kleur van het zoutglazuur, de blauwe uitvoering van deze kruik is zeldzaam voor die productieplaats. Pas later komt de blauwe kleur terug in het Westerwald en wordt deze kleur algemeen.

De vondstomstandigheden van deze Keurvorstenkruik is heel bijzonder: de kruik was met mortel gevuld en ingegraven onder de drempel van een huis in de Anjelierstraat, in de Amsterdamse Jordaan! Daardoor herkennen we het als zogenaamd bouwoffer, waarmee de voorspoed van het huis en haar bewoners zou moeten worden gewaarborgd. Helaas is het huis ten prooi gevallen aan de enthousiaste stadsvernieuwing van de jaren ’70. Anderzijds zorgde die activiteit er wel voor dat deze kruik tevoorschijn kwam. Museum Boijmans Van Beuningen stelde deze kruik jaren geleden tentoon in een expositie over bouwoffers. Sindsdien staat de kruik weer ongebruikt in het depot, omdat het geen plek heeft in de vaste collectie van het museum.

Na alles wat deze kruik heeft overleeft is het toch wel zonde om hem weg te stoppen in een depot. Zo’n prachtding verdient het toch om naar gekeken te worden! Ben jij misschien de liefhebber die hem een mooi plekje in huis geeft?

Later deze week: drinkbekers

Vanaf vrijdag kom je ook nog een serie drinkbekers tegen. Normaal gesproken hebben we in deze week de Nederlandse Brouwerijdagen, één week lang stellen brouwerijen zich open voor publiek en staat alles in het teken van het Nederlands bier. Nu dit niet doorgaat eren wij deze week alsnog de biercultuur met een collectie drinkkroezen en ander steengoed!

De drinkbekers komen allemaal uit het Duitse Rijnland. Ze variëren van een grijs exemplaar van proto-steengoed, via een bolronde met mooi ingedraaide cirkels tot de wat latere slanke beker met medaillons met een (zoals altijd afgebroken) trechter. Die laatste soort is het einde van de ontwikkeling van de kenmerkende Rijnlandse drinkbeker. Drinkbekers van dit type zijn geliefd vanwege hun renaissance voorstellingen rond de buik van het voorwerp, vaak bijbels of moralistisch van aard, maar soms ook louter decoratief.

We wensen je weer veel kijk- en koopplezier!
Het team van MuseumDepotShop.nl

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.