De tabakspot – de geschiedenis en het gebruik

De tabakspot

De tabakspot is een typisch Nederlands gebruiksvoorwerp. Het gaat al eeuwen mee in onze huizen. Hoewel het tegenwoordig eerder een siervoorwerp dan een gebruiksvoorwerp is, blijft het leuk om wat meer over het vroegere gebruik te weten. Vandaag vertellen we je over de geschiedenis van tabak en de tabakspot. De foto’s tonen daarbij een prachtige selectie tabakspotten, voornamelijk afkomstig uit het Amsterdam Pipe Museum.

 

Gekuipte en gedraaide tabakspot, vruchtenhouten duigen versterkt met messing banden, fraaie vaasvorm als dekselknop. Typerend Nederlands houtdraaiwerk met duigen. Datering: 1900-1925.

Tabak in Nederland

Tabak en Nederland gaan heel ver terug. Al aan het einde van de zestiende eeuw komt de eerste tabak vanuit zuid-Amerika naar Nederland. In eerste instantie dacht men het te gebruiken als een medicijn. De tabak werd vermalen en vervolgens gesnoven, waarna men zich weer even opgepept voelde. Al snel gaat men tabak ook op andere wijzen gebruiken. Het werd gesnoven, gepruimd en gerookt.

 

Tabakspot van gehamerd messing. Kenmerkend voor de Amsterdamse School, met zichtbaar gehamerde buik, rand met uitkragende noppen, tentdeksel met ronde knop.
Datering: 1925-1935.

De vraag naar tabak steeg. Slimme handelslieden brachten de zaden van de tabaksplant naar Nederland. Al in 1610 wordt de eerste Nederlandse tabak verbouwd, in Veere. Van daaruit verspreidt het zich over heel het land. Tot in de negentiende eeuw was de tabaksteelt een grote inkomstenbron voor de Nederlandse steden.

 

Roodkoperen tabakspotje met ter decoratie twee messing banden met imitatie klinknagels opgesierd. Engeland, fabriek Linton in de stijl van de Amsterdamse school, met ingeslagen bodemmerk in intaglio. Datering: 1915-1930

Tabakspotten

In de loop van zeventiende eeuw is tabak helemaal ingeburgerd in Nederland. Richting het einde van de eeuw wordt het de gewoonte tabak bij grotere hoeveelheden te roken. In de opvolgende eeuw komt daardoor het gebruik van de tabakspot in zwang. Ze zijn er in alle soorten en maten. De tabakspotten die gebruikt werden door de elite waren vaak van zilver, die van de lagere kringen werden vervaardigd uit tin. In de negentiende eeuw worden er zelfs tabakspotten van zilverglas gemaakt.

Cilindrische albasten tabakspot met gedraaide ringen over de buik en invallend deksel met knop. Duitsland, laat 19e eeuw.

 

Dekselpot van zilverglas: dubbelwandig glas waarvan de binnenruimte met kwikzilver verzilverd is. Rondom en op deksel een rank van wijnbladeren in matgrijs. Datering: 1860-1890.

De rookkamer

In de hogere kringen was de tabakspot te vinden in de ‘rookkamer’. Hier trokken de heren zich ’s avonds na het diner terug. De rookkamer was een ruimte geheel gericht op roken: je vond er alles wat je nodig had, van tabak tot aan pijpen. De ruimte was gedecoreerd met zware, fluwelen stoffen en er waren zelfs comfortabele fluwelen rookjassen om te dragen. De zware fluwelen stoffen waren er niet alleen omdat men dat mooi vond. Nee, deze stoffen waren bewust gekozen omdat zij de rook in zich opnamen. Zo zouden de andere kamers en de mooie zware kleding niet gaan stinken!

Het gezelschap in de rookkamer werd door de gastheer tabak aangeboden uit zijn bijzondere tabakspot. Zilveren tabakspotten, verfijnd gedecoreerd in de Lodewijkstijlen, waren echte statussymbolen om je gasten mee te imponeren.

 

Blikken tabakspot op voetjes. Datering: 19e eeuw.

 

Luxe Italiaanse tabakspot met een juchtleren bekleding. Datering: c. 1960.

Vanaf 1900 neemt de populariteit van de tabakspot af. Tabak wordt dan in kleinere hoeveelheden gerookt en de sigaret gaat overheersen. Desondanks zijn er ook nog mooie exemplaren uit die periode te vinden, bijvoorbeeld met bijzondere art deco stijlkenmerken.

 

Art-Déco-rokers-set voor het presenteren van sigaren, sigaretten en pijptabak, alles op een tray. Alles van notenhout fineer, met ebbenhoutkleurige knoppen op de deksels. Datering: 1920-1935.

Nog meer moois

Geïnspireerd door de mooie voorbeelden die deze blog illustreren? Ga dan ook eens in de shop naar de subcategorie pijp en tabak, hier kan je nog veel meer mooie tabakspotten en bijpassende producten vinden.

Niet zo fan van tabak? Kijk dan eens bij de andere nieuw toegevoegde stukken van deze week. Er zit vast wat leuks bij. Eerder deze week hebben we namelijk een mooie verzameling vintage textiel aan de collectie toegevoegd en vandaag zijn er ook nog eens antieke gravures en een achttiende-eeuwse balustervaas bijgekomen!

We wensen je weer veel kijk- en koopplezier!
Het team van MuseumDepotShop.nl

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.