Surinaamse prenten uit het Amsterdam Pipe Museum

Een bijzonder aanbod van het Amsterdam Pipe Museum deze week is de serie lithografieën van volkstypes in Suriname. Wat doen deze prenten in een pijpenmuseum? Het toeval wil dat de tekenaar de zoon was van een tabakshandelaar. Zo is een album met prenten van zijn hand in een bibliotheek met tabaksboeken terecht gekomen die het museum jaren geleden overnam. Met tabak of roken hebben de voorstelling echter niets te maken, vandaar dat de lithografieën nooit in de museumbibliotheek zijn opgenomen. Om die reden zijn de prenten nu dan ook voor de liefhebber beschikbaar.

De zoon van een tabakshandelaar

De tekenaar van de prenten is Théodore Bray (1818-1887), een Belgische kunstenaar die tekende voor zijn liefhebberij. Bray was zoals gezegd een zoon van een tabakshandelaar. Hij vertrok in 1841 naar Suriname, waar hij op verschillende plantages als opzichter ging werken. Door zijn huwelijk in 1848 werd hij mede-eigenaar van de cacao-plantage Spieringshoek langs de Commewijnerivier.

Op de plantages maakte Bray tekeningen van het dagelijkse leven, waaronder over het werk op de plantages. Door zijn tekeningen werd hij een chroniqueur van de levensomstandigheden en sociale verhoudingen in Suriname. Zoals we zien gaf hij een levensecht inkijkje in het leven in Suriname rond het midden van de negentiende eeuw. In 1850 was slavernij nog dagelijkse praktijk in de Nederlandse kolonie, anders dan op de Britse eilanden van het Caribisch gebied. We zien dan ook het zware werk met de onhandelbare suikerriet-stengels; de suikerproductie was een van de belangrijkste economische factoren.

Gebruiken & kledij

Niet alleen de slavenarbeid legde hij vast, hij had ook oog voor de eigen gebruiken en kleding van de slavenbevolking. Zo zien we diverse personages, soms in hun zondagse kledij, een andere keer in hun dagelijkse doen, praatje makend op de markt of iets dergelijks. Een intiem portretje is het plaatje van een meisje dat zit te naaien, ongetwijfeld zijn eigen huisslavin die allerhande huishoudelijk werk deed. Ze zit rustig in een hoekje van het huis, de kat aan haar voeten.

Unieke lithografieën

De prenten zijn in 1850 in litho gedrukt in Paramaribo, de verspreiding kan nooit zo breed zijn geweest. Mogelijk dat de platen indertijd gebruikt zijn om de kinderen van de Nederlandse planters en ambtenaren iets over het leven in Suriname te vertellen en te leren. De prenten zijn bekend vanwege de complete set die het Tropenmuseum in Amsterdam ervan bezit, maar verder zijn zij uiterst zeldzaam. Het lijkt er zelfs op dat de prenten nergens te koop zijn aangeboden het afgelopen jaar. Een mooie kans dus om nu zeldzame litho’s te kopen van 170 jaar oud!